Từ những dãy núi châu Âu mát mẻ đầy sương đến khu rừng ẩm ướt của Trung Á, từ các đô thị rộng lớn trên khắp Bắc Mỹ đến những vùng đất khô cằn của châu Phi – hàng triệu người đang sử dụng nhiên liệu hoàn toàn tự nhiên và thân thiện với môi trường để nấu ăn – đó chính là ánh nắng mặt trời.
Một phụ nữ đang chuẩn bị thực phẩm bằng bếp sử dụng năng lượng từ ánh nắng mặt trời tại Madhya Pradesh, Ấn Độ.
Phong cách nấu ăn này, gọi là nấu ăn bằng năng lượng mặt trời, có thể được coi như một dạng “phép màu”. Nếu bạn từng trải qua kỷ niệm đốt kiến dưới ánh nắng mặt trời với một chiếc kính lúp trong những ngày hè, bạn sẽ quen thuộc với cách hoạt động này. Thay vì sử dụng các nguồn nhiên liệu như dầu, gas hoặc củi, người ta tận dụng các bề mặt phản chiếu để tập trung ánh sáng mặt trời vào một khu vực nhỏ. Bếp đặc biệt này cho phép thức ăn chín mà không tạo ra khí thải carbon.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi ngày có khoảng 2,6 tỷ người trên thế giới sử dụng lửa trần để chế biến thực phẩm, thường từ việc đốt gỗ, chất thải động vật, dầu hỏa và than củi. Các hoạt động đốt cháy này tạo ra lượng khói gây ô nhiễm cao và gây tổn hại cho môi trường bằng cách phá rừng, làm mất môi trường sống và thậm chí gây ra sa mạc hóa. Tuy nhiên, việc sử dụng bếp năng lượng mặt trời có thể là một giải pháp thay thế khả thi.
Bếp năng lượng mặt trời có thể cứu những cánh rừng đang bị thu hẹp?
Solar Cookers International (SCI) là một tổ chức phi lợi nhuận chuyên hỗ trợ việc áp dụng công nghệ nấu ăn sử dụng nhiệt từ năng lượng mặt trời. Theo thông tin từ SCI, hiện đã có hơn 4 triệu chiếc bếp năng lượng mặt trời được sử dụng trên toàn cầu. Mọi người có thể sử dụng chúng để nấu và nướng thực phẩm dưới ánh nắng trực tiếp, thậm chí cả khi trời có những đám mây mỏng.
Sống trong một đất nước mà 81% cộng đồng nông thôn phụ thuộc vào “nhiên liệu gây ô nhiễm” để nấu ăn, Palta McGilligan đã nhìn thấy những hậu quả nghiêm trọng mà việc đốt củi mang lại: sức khỏe của người dân bị ảnh hưởng bởi khói bụi, và môi trường xung quanh bị suy thoái. Bà nói thêm rằng, “Các cô gái không thể đi học vì họ phải dành cả ngày để đi thu gom củi.”
Janak Palta McGilligan và một chiếc bếp mặt trời hình parabol
Dù vậy, với ước tính khoảng 300 ngày nắng mỗi năm, Ấn Độ có một ưu điểm lớn trong việc tận dụng năng lượng từ ánh nắng mặt trời.
Bà Palta McGilligan đã giới thiệu loại bếp “thần kỳ” sử dụng năng lượng mặt trời cho cộng đồng. Trung tâm Jimmy McGilligan chi trả toàn bộ chi phí đào tạo và 90% chi phí bếp, nhằm bảo vệ rừng và tạo cơ hội công bằng cho phụ nữ.
Đến nay, Trung tâm đã đào tạo hơn 126.000 người về các phương pháp sử dụng năng lượng sạch và bền vững như nấu ăn bằng năng lượng mặt trời, xử lý và khử nước trong thực phẩm, cũng như sử dụng năng lượng nhiệt mặt trời để làm nóng bàn là để ủi quần áo.
Trong cuộc trả lời phỏng vấn với CNN, bà Palta nói: “Không chỉ về môi trường, đây cũng là một giải pháp cho sự bình đẳng.”
Janak Palta McGilligan: Sử dụng máy sấy năng lượng mặt trời cho thực phẩm bền vững
Liệu đây có phải là một giải pháp đơn giản?
Có nhiều loại bếp năng lượng mặt trời khác nhau: từ những chiếc hộp gương đơn giản đến các hệ thống trên mái nhà hoặc có dạng ống. Đặc tính cấu tạo của bếp càng phức tạp, thường thì nó hoạt động hiệu quả hơn ở những vùng khí hậu có nhiệt độ lạnh hơn.
Mọi người đều có thể sử dụng bếp năng lượng mặt trời và việc học cách sử dụng rất đơn giản: “Bạn chỉ cần biết cách đặt bếp đúng vị trí, điều chỉnh nó hướng về phía mặt trời. Chỉ vậy thôi!” – Palta McGilligan giải thích.
Một chiếc lò nướng năng lượng mặt trời dạng hộp chữ nhật, kiểu cơ bản nhất, có thể được làm từ hộp carton và tấm gương (hoặc giấy bạc) với chi phí chỉ vài đô la.
Bếp năng lượng mặt trời có đa dạng hình dạng và kích thước, nhưng chúng đều tận dụng nhiệt độ từ mặt trời.
Tuy nhiên, bếp năng lượng mặt trời cũng có một số hạn chế rõ ràng:
Không thể sử dụng để nấu ăn sau khi hoàng hôn.
Trên ngày nắng, thực phẩm thường chín nhanh, nhưng khi thời tiết xấu, việc nấu ăn bằng bếp năng lượng mặt trời có thể mất nhiều thời gian hơn so với các loại bếp thông thường. Nhiệt độ cũng không đủ cao để nấu thực phẩm đặc biệt như thịt một cách an toàn. Những ngày mát mẻ hoặc gió mạnh cũng có thể làm cho việc nấu những thực phẩm như bánh mì trở nên khó khăn hơn.
Mặc dù vậy, bếp năng lượng mặt trời vẫn hữu ích để khử nước và xử lý thực phẩm để bảo quản chúng trong thời gian dài. Những lúc không có ánh nắng trực tiếp như khi có mây dày đặc hoặc trời mưa, chúng vẫn có thể được sử dụng.
“Bếp mặt trời là cứu cánh của rừng xanh”
Theo tổ chức phi chính phủ quốc tế SolarAid, trong điều kiện khí hậu nắng và khô hạn, chỉ cần một chiếc bếp năng lượng mặt trời cũng có thể giúp tiết kiệm tới một tấn củi mỗi năm.
Ngoài ra, việc sử dụng nhiên liệu nấu ăn gây ô nhiễm chiếm hơn một nửa lượng khí thải carbon đen trên toàn cầu. Carbon đen là một trong những chất gây biến đổi khí hậu lớn sau carbon dioxide, nhưng nó chỉ tồn tại trong khí quyển trong khoảng vài ngày đến vài tuần. Trên thực tế, việc đốt gỗ tạo ra lượng khí thải CO2 lớn hơn so với việc đốt nhiên liệu hóa thạch trên một đơn vị năng lượng tương đương.
Ngoài việc phát thải carbon, việc sử dụng nhiên liệu sinh khối còn góp phần trầm trọng hơn vào việc phá rừng ở các vùng nông thôn.
Bà Palta McGilligan chia sẻ: “Hành tinh của chúng ta đang đối diện với nguy cơ nghiêm trọng. Ở nhiều vùng nông thôn Ấn Độ, chúng tôi không thể trồng cây đủ nhanh để sử dụng củi đốt cho việc nấu ăn”.
Ngoài việc đào tạo người dân về việc sử dụng năng lượng mặt trời để nấu ăn, bà còn khuyến khích trồng trọt và bảo vệ hệ sinh thái địa phương, nhằm chống lại các tác động tiêu cực mà việc sử dụng lửa đốt truyền thống gây ra ở các vùng nông thôn Ấn Độ.
Trong cuộc trò chuyện với CNN, Palta McGilligan nói: “Những người dân ở ngôi làng này đều liên kết với rừng. Họ đau lòng khi thấy rừng bị mất đi, và họ cảm thấy mất mát khi không còn cây cối. Năng lượng mặt trời đang trở thành lựa chọn tuyệt vời cho cộng đồng làng.”
Qua việc nhìn thấy sự phục hồi của môi trường, bà Palta McGilligan tin rằng việc sử dụng bếp năng lượng mặt trời có thể làm môi trường tại các ngôi làng trở nên tốt hơn. Bà chia sẻ: “Tương lai sẽ thấy rừng được cứu vãn hoàn toàn thông qua việc sử dụng bếp năng lượng mặt trời.”
IT Xanh cảm ơn đã đọc bài viết, mong các thông tin trên có thể giúp ích cho bạn – Kham khảo thêm nhiều thủ thuật hay và bổ ích cùng IT Xanh